Màn ảnh xuất hiện một ông lão đang mỉm cười.
Ông lão mặc bộ đồ lao động màu xanh đen giản dị, sau lưng là bức tường trắng, ông ngồi trên ghế sofa, nụ cười cũng mộc mạc như bộ đồ, khiến người ta cảm thấy rất gần gũi.
Khác với Hiệu phó Trương, ông không cầm theo bản thảo, dường như không hề tính trước sẽ nói những gì, cứ vậy đối diện với camera: “Các em học sinh thân mến, rất xin lỗi vì phải dùng cách này để gặp các em, khiến các em cảm thấy xa cách, nhưng thầy nghĩ rằng, khoảng cách này lại có thể khiến chúng ta đều cảm thấy thoải mái.”
Lời ông nói rất chân thành, tất cả học sinh trong hội trường ngẩng đầu nhìn, ai nấy đều thoải mái tươi cười.
Ông nói: “Thật ra thầy là người rất dễ xấu hổ, bảo thầy phát biểu trước mặt bao nhiêu người thế này, thầy phải mất rất nhiều thời gian để chuẩn bị tâm lí, vậy nên ban tổ chức đề xuất thầy có thể dùng video để truyền đạt tâm tư tới các em, thầy lập tức nghĩ “Trời, thế thì còn gì bằng”.”
Nụ cười tươi rói của ông lan đến tất cả học sinh ngồi dưới, từ lớn đến bé đều bật cười ha ha, chính ông cũng đang cười, ánh mắt trìu mến, thần thái sáng ngời.
Một lúc sau, ông mới nói tiếp: “Ban nãy có lẽ các thầy cô khác đã dặn dò các em rất nhiều rồi, nào là ý nghĩa của trại hè, nào là mục đích học tập, những việc được phép và không được phép làm, chắc hẳn đã có người phải nói mỏi cả miệng rồi, cảm tạ các thầy cô đã giúp thầy không cần nhắc lại mớ quy định rườm rà ấy. Vậy thì thầy còn gì để nói đây, được rồi, thật ra không giấu gì các em, mỗi lần phát biểu thế này, điều đầu tiên mà thầy hào hứng chia sẻ với các em nhất chính là thầy yêu Toán học đến nhường nào, dốc lòng kể với các em tình yêu của thầy dành cho Toán, nó tinh xảo, mĩ miều, sâu sắc làm… Nhưng một thứ thú vị như thế, dù thầy tốn bao nhiêu thời gian, dốc bao nhiêu câu chữ thì vẫn không tài nào đủ để miêu tả.”
Ông cụ quắc thước, nhắc đến Toán học, nụ cười của ông càng rạng rỡ, như thể trong lồng ngực có một ngọn lửa, lan tỏa nó đến toàn bộ học sinh đang ngồi đây.
“Nói thế này đi, từ khi thầy còn rất nhỏ, khi bố thầy còn phải ru thầy ngủ, ông ấy từng vẽ cho thầy một cảnh tượng. Hãy tưởng tượng, thuở ban đầu thế giới này mới chỉ là một mảng tối đen. Thuở đầu ấy là rất lâu rất lâu về trước, trước cả khi nhân loại ra đời, trước cả khi xuất hiện khủng long, trước cả khi địa cầu được hình thành. Mà cái tối đen ấy là màu đen mà không một vật liệu gì vẽ ra được, đó là cái đen tối khi không có ánh sáng, lúc đó ánh sáng vẫn chưa tồn tại. Sau đó có một chuyện xảy ra, một điểm bé nhỏ phát nổ, vượt qua khỏi phạm vi của mình, vượt ra khỏi không gian và thời gian, thế giới mà chúng ta đang không ngừng tìm hiểu khởi đầu từ khoảnh khắc đó, trải qua vô số niên đại. Rất lâu về sau, những cụm khí bé nhỏ tụ lại dần dần phát sáng, chúng ta gọi đó là ngân hà, rồi mặt trời xuất hiện, địa cầu hình thành, lại trải qua vô số niên đại, tại hành tinh bé nhỏ này, lần đầu tiên có người mở mắt.”
Giọng người thầy già nhỏ dần, đôi mắt mắt ông cong cong, giọng nói hân hoan như tiếng đàn: “Người ấy chính là các em, rồi vào một trời đêm sâu thẳm nào đó, các em ngẩng đầu nhìn bầu trời sao tuyệt đẹp, những chòm sao lấp lánh, rộng lớn vô biên, có người nói với các em, đó gọi là vũ trụ.”
Trên màn ảnh, nụ cười của ông vẫn vậy, chứa chan dịu dàng. Cả hội trường không một tiếng động, tất cả học sinh ngẩng đầu, họ nhìn ông, nhìn cả thế giới mà ông mang đến, bốn bề hóa thành vũ trụ, tĩnh lặng mênh mông.
Sau một quãng trầm lặng, người thầy già mỉm cười: “Lúc còn bé, thầy cảm thấy cảnh tượng bố kể quá đỗi tuyệt diệu, thì ra thế giới thầy đang sống được hình thành như vậy, thú vị quá còn gì. Nhưng sau này lên cấp ba, học đại học, dần dà có nhiều kiến thức hơn, lúc đó thầy mới biết, mỗi câu chuyện của bố ngày bé có thể là chân lí, cũng có thể là nhầm lẫn, nó chỉ là phỏng đoán về nguyên nhân vũ trụ hình thành. Phỏng đoán ấy vẫn đang được hoàn thiện từng ngày, hoặc một ngày nào đó nó sẽ bị phủ định, có thể lắm chứ. Các em thấy không, thật ra chúng ta luôn đứng trên ranh giới giữa biết và không biết. Thế giới thì quá rộng lớn, hiểu biết của chúng ta thì quá ít ỏi, chẳng có gì chắc chắn cả, thế thì nản thật phải không. Nhưng thầy muốn nói với các em một điều, thứ mình không biết mới là thứ kì diệu nhất.”
Nói tới đây, ông ngồi thẳng người, kéo gần khoảng cách với ống kính, khuôn mặt càng phấn khích.
“Lịch sử văn minh nhân loại đã trải qua đêm trường tăm tối, một khoảnh khắc nào đó trong đêm tối, tư duy đụng độ bắn ra tia lửa, tổ tiên của chúng ta sáng tạo ra số 1, bắt đầu từ 1, khái niệm lô-gíc trừu tượng của con người được hình thành. Trái đất ban đầu mà chúng ta thấy chỉ to bằng này…” Người thầy cười, chụm ngón trỏ và ngón cái lại thành vòng tròn nhỏ.
“Rồi chúng ta dần ý thức được thế giới luôn lớn hơn ta tưởng. Mấy nghìn năm nay, vô số bậc hiền triết nối tiếp nhau hoàn thiện bộ môn này. Nói chẳng ngoa, Toán học thực sự đã giúp chúng ta mở mang tầm mắt, nó là công cụ cho ta cơ hội nhìn rõ diện mạo của thế giới hãy còn đầy bí ẩn; cầu nối giữa thấy được và thấu được, chính là Toán học.”
“Toán học là công cụ, cũng là ngôn ngữ. Có lẽ trong quá trình tìm hiểu công cụ hoặc là thứ ngôn ngữ này, các em sẽ thấy rất vất vả, nhưng hãy tin thầy, nó giống với việc phát hiện ra những điều mình chưa biết, những cố gắng và vất vả này đều rất xứng đáng. Chỉ cần em nhận thức được, chúng ta chỉ là một loài người bé nhỏ trên viên tinh cầu nhỏ bé này, ấy vậy mà có thể làm toán và nắm được niềm vui của việc phát hiện ra chân lí của vũ trụ, bỗng nhiên các em sẽ tự biết, bản thân quá trình các em học tập đã là khá lắm rồi!”
Người thầy già ngừng lại, hình như nhận ra mình lỡ nói hơi nhiều, mỉm cười chữa ngượng.
Lâm Triều Tịch lại nhìn sang người ngồi cạnh.
Bùi Chi đã tỉnh táo từ lâu, ngước khuôn mặt nhỏ nhìn hình ảnh trên màn chiếu. Ánh mắt cậu vẫn trong trẻo như vậy, nhưng lại xuất hiện tia sáng trước nay chưa từng thấy, rất giống thần thái của người thầy già trên màn ảnh.
Từ sâu thẳm đáy lòng, Lâm Triều Tịch mỉm cười
Hộp loa truyền tới lời nhắn nhủ cuối cùng của thầy, ông nói: “Nếu các em gặp phải vấn đề gì trong quá trình học, hãy đặt câu hỏi với các giáo viên, cũng có thể gửi thư điện tử hỏi thầy. Thầy thật sự rất mong các em có thể cảm nhận được niềm vui của việc học Toán, cũng xin gửi lời chúc chân thành nhất, mong các em sẽ có một hành trình vui vẻ.”
Màn hình xuất hiện một hàng chữ địa chỉ email, màn ảnh tối dần, có người bắt đầu vỗ tay, nhưng đa số hội trường hãy còn chìm trong yên lặng.
Rồi đột nhiên, người thầy già trên màn hình bỗng ngẩng đầu cười, nhìn thẳng camera, vỗ đầu mình: “Quên mất một chuyện, thầy đã chuẩn bị một câu đố nhỏ cho tất cả các em, nếu trong số các em có người giải được, rất hoan nghênh gửi đáp án cho thầy thông qua địa chỉ thư điện tử này. Nhưng tin thầy đi, kể cả các em có giải được thì cũng không được miễn thi hay đặc cách gì đâu, càng không nhận được bất cứ giải thưởng nào. Đây chỉ là chút kẹo ngọt cho những ngày ôn luyện khổ cực của các em thôi, mong các em có thể từ từ thưởng thức, nó rất thú vị đấy.”
Cuối cùng nụ cười của người thầy biến mất, màn hình xuất hiện một bộ cờ chữ thập.
Câu đố cũng đồng thời xuất hiện…
Theo quy tắc, cần ít nhất bao nhiêu bước để loại bỏ được các quân cờ từ trong ra ngoài? Kể rõ từng bước.
Phía trước hội trường, nhân viên hậu cần đã bắt đầu đứng dậy khiêng những chiếc thùng vốn chẳng có gì bắt mắt. Từng hộp gỗ nhỏ được lấy ra, phân phát xuống dưới.
Những đứa trẻ nhận được hộp gỗ vô cùng phấn khích, không ngờ tham dự lễ khai mạc còn được nhận cả quà, có người còn thử lắc lắc cái hộp, cũng có người mở luôn, vui vẻ reo lên.
Hộp cờ được chuyền dần từ bên trái, Lâm Triều Tịch nhận lấy một hộp, đưa hộp còn lại cho Bùi Chi. Mở hộp cờ ra, bên trong là bàn cờ chữ thập giống hệt hình ảnh trên màn chiếu.
Trên bàn cờ chữ thập có 33 ô lõm xuống, trong đó 32 ô đã xếp sẵn quân cờ, chỉ có ô ở trung tâm là bỏ trống.
Trong hộp cờ có một tờ giấy ghi chú, viết rõ quy tắc chơi.
1. Sau đi đã xếp đủ cờ lên bàn, rút quân cờ ở vị trí trung tâm ra.
2. Quân cờ chỉ được đi dọc hoặc ngang (không được đi chéo) để nhảy qua ô trống cạnh quân cờ gần nó.
3. Quân cờ bị nhảy qua sẽ bị ăn ngay lập tức.
4. Tiếp tục di chuyển theo luật chơi nêu trên cho đến khi không còn nước đi nào, đếm số quân còn lại trên bàn cờ.
5. Số lượng quân cờ còn lại càng ít thì điểm càng cao, nếu chỉ còn lại 1 quân cờ, bạn chính là thiên tài.
Lâm Triều Tịch lại ngẩng đầu nhìn câu đố trên màn hình… Theo quy tắc, cần ít nhất bao nhiêu bước để loại bỏ được các quân cờ từ trong ra ngoài?
Cô lại ngoái sang nhìn cậu nhóc Bùi Chi, không nói gì.
Bùi Chi đã mở hộp cờ ra, ánh đèn mờ tối, khuôn mặt non nớt trắng trẻo của cậu lộ vẻ phấn khích trước nay chưa từng thấy.
Bỗng Lâm Triều Tịch nhớ về một khoảnh khắc nọ trong tương lai, Bùi Chi của khi đã trưởng thành đứng trên bục giảng, hỏi cô hai câu hỏi cô chưa từng nghe bao giờ.
“Hàm phân biệt tuyến tính Fisher?”
“Phân loại theo giải hoàn toàn?”
Giờ phút này, cô nhẹ nhàng vuốt ve hộp cờ trong tay, lờ mờ nhận ra điều gì đó.
Cờ Khổng Minh, cách giải tối ưu, bài toán người bán hàng… hàm phân biệt tuyến tính fisher, phân loại giải hoàn toàn, vấn đề P-NP…
Tất cả mọi thứ, đều bắt đầu từ đây.
